Ancient Disease Acupuncture Treatment
中醫古典籍記載「不食」的經絡穴道清單(附原文)
不食
不食是指患者不吃不喝,是一種急性消化道疾病。中醫認為,不食多由飲食不節、情志不遂、外感邪毒等因素引起,主要病機為脾胃受損、津液耗傷。臨床表現為患者面色蒼白、神疲乏力、口乾舌燥、不思飲食、大便乾燥,甚至出現脫水、電解質紊亂等危重症狀。
治療
不食的治療以扶正祛邪、健脾和胃為主。可選用香砂六君丸、參苓白朮散、保和丸等中成藥治療。此外,還可配合針灸、推拿、按摩等外治方法,以促進消化、改善症狀。
預防
不食的預防主要包括以下幾方面:
- 飲食要清淡、易消化,不吃生冷、油膩、辛辣等刺激性食物。
- 注意飲食衛生,不吃腐爛變質的食物。
- 保持良好的心情,避免情緒激動。
- 適當鍛鍊,增強體質。
注意事項
不食患者應及早就醫,以免延誤病情。在治療期間,應注意休息,避免過度勞累。飲食上要以流食或半流食為主,少食多餐,並給予高蛋白、高維生素、易消化的食物。如果患者出現脫水、電解質紊亂等危重症狀,應立即送醫治療。相關經絡穴道清單及中醫典籍原文如下:




公孫
- 1.《針灸聚英》:「嗜臥不言膈俞應。不得臥兮治太淵。公孫隱白陰陵泉。並治三陰交穴上。通宵得寢期安然。支滿不食治肺俞。振寒不食衝陽宜。胃熱不食下廉穴。胃脹不食水分宜。心中恍惚天井上。再兼巨闕與心俞。心喜笑兮陽谿中。陽谷神門大陵同。列缺魚際復溜上。再兼肺俞與勞宮。胃痛太淵與魚際。」
- 2.《針灸聚英》:「瘧疾百會與經渠。前谷三穴實相宜。溫瘧中脘大椎穴。乃若痎瘧治腰俞。假如瘧疾發寒熱。合谷液門商陽別。痰瘧寒熱後谿穴。兼治合谷隨即歇。瘧疾振寒治上星。丘墟陷谷得安寧。頭痛脘骨神效得。寒瘧三門治之精。假如心煩治神門。寒瘧不食治公孫。內庭厲兌共三穴。久瘧中渚商陽焚。」
- 3.《針灸大成》:「久瘧不食:公孫內庭厲兌。」
- 4.《針灸逢源》:「公孫,在足大指內側。本節後一寸。內踝前陷中。正坐合足掌取之。足太陰絡別走陽明(針四分灸三壯)治痰壅胸膈寒瘧不食。心疼積塊。婦人氣蠱。」
- 5.《神應經》:「寒瘧不食:公孫,內庭,厲兌」
- 6.《針灸集成》:「主治寒瘧不食,癇氣好太息,多寒熱,汗出,喜嘔,卒面腫,心煩多飲,膽虛腹虛,水腫,腹脹如鼓,脾冷胃痛。○治腹脹心疼,可灸七壯(神農經)。治肚疼,須兼內關相應(席弘賦)。脾冷胃疼,瀉公孫而立愈(標幽賦)。兼照海治傷寒四日太陰經,再行內關(攔江賦)。」
- 7.《針灸問答》:「答:公孫節後一寸取,足太陰絡走陽明,三壯四分主何病,厥氣上逆霍亂尋。(注:公孫穴,在足大趾本節後一寸,足太陰絡,別走陽明。三壯,四分。主治寒瘧不食,癇氣好太息,多寒熱,汗出,病至則嘔,嘔已乃衰,頭面腫起,煩心狂言,膽虛厥氣上逆,霍亂。實則腸中切痛,瀉之;虛則鼓脹,補之。)」
- 8.《經脈圖考》:「公孫:在足大指內側,本節後一寸,內踝前陷中,正坐,合足掌相對取之。太陰絡,別走陽明。(主治寒瘧不食,癇氣,好太息,多寒熱,汗出,喜嘔,卒面腫,心煩,多飲,膽虛,腹虛,水腫,腹脹如鼓,脾冷胃痛。刺四分,留七呼,灸三壯。《截法》云:能治心肝脾肺腎胃膽俱瘧,及諸黃疸。)」
- 9.《針方六集》:「公孫二穴,治脾虛不食,好太息,癇氣,霍亂,寒瘧,面腫,煩心狂言,多飲,膽虛氣逆,腹脹食積,病至喜嘔,嘔已病衰,實則腸中切痛,宜瀉;虛則鼓脹,宜補。如本節紅腫者,宜出血。諸病宜下不下者,取此穴。公孫為八法之一,以其合衝脈會陰維於心胸也。」







肺俞
- 1.《針灸聚英》:「嗜臥不言膈俞應。不得臥兮治太淵。公孫隱白陰陵泉。並治三陰交穴上。通宵得寢期安然。支滿不食治肺俞。振寒不食衝陽宜。胃熱不食下廉穴。胃脹不食水分宜。心中恍惚天井上。再兼巨闕與心俞。心喜笑兮陽谿中。陽谷神門大陵同。列缺魚際復溜上。再兼肺俞與勞宮。胃痛太淵與魚際。」
- 2.《針灸大成》:「支滿不食:肺俞。」
- 3.《灸法秘傳》:「五勞者,煩冗勞心,謀慮勞肝,過思勞脾,過憂勞肺,色欲勞損。七傷者,久視傷血,久行傷筋,久坐傷肉,久臥傷氣,久立傷骨,房勞思慮傷心腎也。至於骨蒸勞熱,藥石乏效者,先灸大椎,並灸膽俞。久嗽勞熱者,灸肺俞。久虛不食者,灸上脘。真氣虛弱者,灸氣海。男子血損者,灸天樞。」
- 4.《神應經》:「支滿不食:肺俞」

神門
- 1.《針灸聚英》:「嗜臥不言膈俞應。不得臥兮治太淵。公孫隱白陰陵泉。並治三陰交穴上。通宵得寢期安然。支滿不食治肺俞。振寒不食衝陽宜。胃熱不食下廉穴。胃脹不食水分宜。心中恍惚天井上。再兼巨闕與心俞。心喜笑兮陽谿中。陽谷神門大陵同。列缺魚際復溜上。再兼肺俞與勞宮。胃痛太淵與魚際。」
- 2.《針灸聚英》:「瘧疾百會與經渠。前谷三穴實相宜。溫瘧中脘大椎穴。乃若痎瘧治腰俞。假如瘧疾發寒熱。合谷液門商陽別。痰瘧寒熱後谿穴。兼治合谷隨即歇。瘧疾振寒治上星。丘墟陷谷得安寧。頭痛脘骨神效得。寒瘧三門治之精。假如心煩治神門。寒瘧不食治公孫。內庭厲兌共三穴。久瘧中渚商陽焚。」
- 3.《普濟方·針灸》:「心。神門心俞掌後尋。惡寒心痛不食中。身熱嘔血多癇病。下針得刺有神功。」




















陷谷
- 1.《針灸聚英》:「瘧疾百會與經渠。前谷三穴實相宜。溫瘧中脘大椎穴。乃若痎瘧治腰俞。假如瘧疾發寒熱。合谷液門商陽別。痰瘧寒熱後谿穴。兼治合谷隨即歇。瘧疾振寒治上星。丘墟陷谷得安寧。頭痛脘骨神效得。寒瘧三門治之精。假如心煩治神門。寒瘧不食治公孫。內庭厲兌共三穴。久瘧中渚商陽焚。」
- 2.《針灸資生經》:「凡腹滿痛不得息。正仰臥。屈一膝申一腳。並氣衝針入三寸。氣至瀉之。(千)大鐘、主腹滿便難。陷谷、(見噫。)懸鐘、主腹滿。(千云小兒腹滿不食。)陰市、主腹中滿。痿厥少氣。太陰郄、主腹滿積聚。衝門、主寒氣腹滿。腹中積聚痛。隱白、主腹滿喜嘔。三里、行間、曲泉、主腹䐜滿。」
- 3.《普濟方·針灸》:「治腹滿及治小兒腹滿不食。穴陷谷,懸鐘」











伏兔
- 1.《針灸問對》:「氣膺伏兔䯒外廉。足跗中趾俱痛徹。有餘消穀溺黃色。不足身前寒振慄。胃房脹滿不消食。氣盛身前熱似蒸。此是胃經之病真。脾經氣盛而血衰。是動其病氣所為。食入即吐胃脘痛。更兼身體痛難移。腹脹善噫舌本強。得食與氣快然衰。所生病者舌腫痛。體重不食亦如之。」
- 2.《針灸資生經》:「)膻中、華蓋、主短氣不得息。不能言。步郎、安都、主鬲上不通。呼吸少氣。喘息。大包、主大氣不得息。廉泉、療咳嗽少氣。喘息。嘔沫。噤齦。風門、療氣短不安。(見風勞。)肝俞、(見中風。)療短氣不食。伏兔、療腹脹少氣。肝俞、(明下)療氣短。短氣灸肓井二百壯。」
- 3.《針方六集》:「厲兌二穴,治屍厥口噤,狀如中惡,面目腫,喉痹齒痛,鼻不利,口喎唇胗,頸腫,腹脹不食,胸、乳、氣街、伏兔循引而痛,膝胻足跗皆痛,多驚好睡,水腫,熱病汗不出,寒瘧,癲狂,黃疸,消穀善飢,溺黃。」



肝俞
- 1.《針灸資生經》:「風池、療大患風者。先補後瀉。少可患、以經取之。(明)肝俞、療中風支滿。短氣不食。食不消。吐血。目不明。閉塞。陰蹺、療偏枯不能行。大風暴不知人。臥驚視如見星。臨泣、治卒中風不識人。(銅)解谿、治風面浮腫顏黑。厥氣上衝。腹脹。大便下重。瘈驚。膝股䯒腫轉筋。」
- 2.《針灸資生經》:「)膻中、華蓋、主短氣不得息。不能言。步郎、安都、主鬲上不通。呼吸少氣。喘息。大包、主大氣不得息。廉泉、療咳嗽少氣。喘息。嘔沫。噤齦。風門、療氣短不安。(見風勞。)肝俞、(見中風。)療短氣不食。伏兔、療腹脹少氣。肝俞、(明下)療氣短。短氣灸肓井二百壯。」
- 3.《普濟方·針灸》:「治中風支滿。短氣不食。食不消。吐血。目不明。閉塞。穴肝俞」
- 4.《普濟方·針灸》:「治短氣不食。穴肝俞」






















注意:以上所有資訊僅供學術研究使用,任何醫療行為必須在專業醫師指導下進行!