《幼科類萃》~ 卷之二十五·咽喉齒舌門 (1)
卷之二十五·咽喉齒舌門 (1)
1. 咽喉
咽喉者為一身之總要，與胃氣相接，呼吸之所從出。若胸膈之間蘊積熱毒，致生風痰壅滯不散發，而為咽喉之病。喉內生瘡，或狀如肉腐，為䯞，為痛，窒塞不通，吐咽不下，甚則生出重舌。治之尤宜先去風痰，以通咽膈，然後解其熱毒。遲則有不救之患。大抵咽喉之疾，本傷熱毒上攻也。
白話文：
咽喉是人體的重要部位，與胃氣相連，呼吸由此而出。若胸膈之間積聚了熱毒，導致風痰壅滯不散發，就會患上咽喉疾病。咽喉內會長瘡，有的像腐肉一樣，又稱為「䯞」，又會疼痛，阻塞不通，吞嚥困難，嚴重的還會長出重舌。治療時應先去除風痰，以通咽膈，然後解熱毒。若治療不及時，就有可能危及生命。總的來說，咽喉疾病的根源是熱毒上攻。
四時受熱藏於心肺之間，宜所觸上攻咽喉，所謂腎傷寒也。然其證有肉蛾，有重舌，木舌，胙腮，有懸癰腫脹，有裡外皆腫，甚者上攻頭面皆腫大。法先洗口中舌上白胎，其次掃去風涎。如此，單雙肉蛾可針則針，有不可針者，則用熏摻藥退後，方依次用藥。輕者服藥而自退，不須用針及藥點其瘡，其瘡自消也。
纏喉風者，乃心胸蓄熱生風，積聚風痰而作也。若鼻青黑，塞噎，頭低，痰如膠色，不可治。
白話文：
四時受到熱邪，藏於心肺之間，容易侵犯上焦，上升到咽喉，這就是腎傷寒。但是，這種疾病的症狀有很多種，有肉蛾，有重舌，有木舌，有胙腮，有懸癰腫脹，有裡外皆腫，嚴重的還會上升到頭部和麪部，全部腫大。治療方法首先是用藥洗淨口中的白苔，其次是去除皮膚上的風涎。治療之後，如果單顆或雙顆的肉蛾可以針灸的，就針灸，如果不能針灸的，就用燻蒸和敷藥的方法，等肉蛾消退之後，再用藥治療。較輕的患者服藥後即可自行消退，不需要用針灸或藥物點瘡，瘡口會自行消失。
2. 齒證
錢氏曰：小兒變蒸，乃骨之餘氣自胸分入齦中，作三十二齒。而齒牙不及三十二數者，由變不足其常也。或二十八日即至長二十八齒。又云：小兒變蒸蛻齒者，如花之易苗。所謂不及三十二齒，由變之不及。齒當與變日相合也。年壯觀齒方明。齒生遲者，乃稟受腎氣不足，即髓不強。
白話文：
錢氏說：小 παιδιού γίνεται ατμός, αυτό είναι το υπόλοιπο πνεύμα από τα οστά που από το στήθος διαχωρίζεται στα ούλα και γίνονται 32 δόντια. Εαν τα δόντια δεν φθάσουν τα 32 τότε είναι γιατί ο ατμός δεν επαρκεί σε κανονικό αριθμό. Ή στις 28 μέρες να φθάσουν τα 28 δόντια. Και λέει ακόμη: Όταν τα δόντια του παιδιού αλλάζουν, μοιάζει σαν να αλλάζουν τα άνθη σε ένα βλαστό. Όπως λεγόταν παραπάνω, δεν ξεπερνούν τα 32 δόντια, γιατί αυτό είναι το δυναμικό του ατμού. Τα δόντια πρέπει να συμφωνούν με τις ημέρες του ατμού. Μόνο όταν ένας άνθρωπος έχει φθάσει σε μεγάλη ηλικία, τα δόντια του αποκαλύπτονται. Αυτοί που τα δόντια τους αργούν να φυτρώσουν, είναι αυτοί που δεν έχουν αρκετή νεφρική ενέργεια κι επομένως το μυαλό τους δεν είναι δυνατό.
蓋骨之所絡而為髓不足，故不能充於齒，所以齒生遲也。故初生兒有重齦重齶者，由其血氣不收斂成肉。故頰裡上有物如蘆𩢺盛水狀腫者，名重齶。有著齒齦者，名重齦。治法當以綿纏長針留兩處，如粟米大，以刺之，令泄出血汁。先用淡鹽湯洗拭，次用一字散即愈。
白話文：
因為骨頭所聯繫的部位，骨髓不足，所以不能充盈到牙齒，因此牙齒生長緩慢。所以剛出生的嬰兒有重疊的牙牀和上顎，這是因為他們氣血不能收斂凝聚成肉。因此，臉頰裡面腫得像蘆葦桿盛水的那樣的東西，稱為重顎。牙牀上有腫脹的地方，稱為重齦。治療方法應該用棉花纏繞長針，留在兩個地方，像粟米那麼大，用針刺入，讓它流出血汁。先用淡鹽水清洗擦拭，然後用一字散即可治癒。